Stoimy wobec zmian, komercjalizacji i urynkowieniu usług pomocowych
Rozmowa z Elżbietą Rachowską – psychoterapeutą, kierownikiem OTOU w Toruniu, współorganizatorem konferencji pod tytułem:
Etyka i etos w zawodzie psychoterapeuty uzależnień
Niedawno ukazał się efekt pracy zespołu, który przygotował kodeks etyczny dla naszego środowiska. Czy to dlatego pojawia się konferencja w Toruniu? Jako zaproszenie do dyskusji?
Myślę, że czas zmian jest dobrym momentem, by podejmować dyskusję na temat aspektu etycznego zawodu terapeuty uzależnień.
Często zwraca się uwagę na kształcenie kompetencji terapeutycznych, podnoszenie wiedzy teoretycznej psychoterapeutów, a chyba zbyt mało jest dyskusji nad aspektami etycznymi, wartościami, warunkami, w jakich odbywa się terapia.
Terapeuci wykonując swoje zadania, dysponują ważnymi informacjami dotyczącymi osobistych spraw pacjentów. Są zobowiązani do zapewnienia bezpieczeństwa osobom, które z racji problemów wynikających z uzależnienia znajdują się w gorszej sytuacji psychologicznej i społecznej. Dobro osobiste pacjentów, ich zdrowie, godność a także dobre imię może być zagrożone.
Zadania zawodowe psychoterapeuty są realizowane z dużą samodzielnością, jeżeli chodzi o wybór strategii i metod pomocy oraz podejmowanych decyzji. Uważam, że w związku z dużą niezależnością zawodową, brakiem instytucjonalnej czy administracyjnej kontroli, z istoty rzeczy musi towarzyszyć terapeutom osobista odpowiedzialność za podjęte działania. W tej sytuacji funkcje kontrolne i dbałość o wysoki poziom pomocy przejmuje samo środowisko zawodowe.
Zawarte w Kodeksie Etyki przepisy służą ochronie osób korzystających z pomocy terapeutycznej. Deontologia zawodowa wspomaga także samych profesjonalistów, jej przepisy pełnią funkcję przewodnika moralnego, informują, jakie zasady decydują o etyczności praktyki terapeutycznej. Skatalogowany zbiór norm moralnych, dotyczący postępowania terapeutycznego, sprzyja budowaniu etosu terapeuty uzależnień oraz kreowaniu pożądanych powinności moralnych tegoż środowiska.
Etyka to nie tylko odpowiedzialność terapeutów i środowiska. Kto jeszcze tworzy naszą rzeczywistość?
Mimo wszystko jednak od nas jako środowiska dużo zależy.
Nie bez znaczenia jest także finansowanie pomocy psychoterapeutycznej. Okazuje się, że np. Narodowy Fundusz Zdrowia niżej wycenia świadczenia psychoterapii grupowej czy psychoterapii rodzinnej, małżeńskiej niż psychoterapii indywidualnej.
W związku z tym wiele placówek ma problemy organizacyjne z przygotowaniem oferty tak, by terapeuta zatrudniony na tzw. kontrakcie prowadził terapię grupową. To z kolei powoduje ograniczony dostęp do tych świadczeń.
Aktualnie toczą się prace w zespole przy Ministrze Zdrowia nad reformą lecznictwa uzależnień, ale mam poczucie, że brakuje informacji w środowisku psychoterapeutów uzależnień, na czym ta reforma będzie polegała, jakie ustawodawca będzie proponował standardy pomocy psychoterapeutycznej i w jaki sposób będą one promowane i przestrzegane, czy dokonana na poziomie specjalizacji w ochronie zdrowia regulacja zawodu psychoterapeuty uzależnień jest wystarczająca z punktu widzenia sposobu oraz zakresu tej regulacji.
Jaka jest tutaj rola superwizorów? Pracodawców?
Uważam, że superwizja jest tym miejscem, gdzie powinniśmy zadawać sobie pytania: Jaki powinien być psychoterapeuta uzależnień? Jakie powinien posiadać dyspozycje moralne? Czy dobry terapeuta to człowiek odpowiedzialny, rzetelny i uczciwy?
W obliczu komercjalizacji i urynkowieniu usług pomocowych cechy te wydają się niewystarczające, by realizować misję pomocy terapeutycznej.
W superwizji możemy przyjrzeć się, jak realizujemy w procesie terapeutycznym roztropność, mądrość i cierpliwość jako dyspozycje w dokonywaniu właściwych decyzji i wyborów. Oczywiście za postępowanie zgodne z zasadami Kodeksu Etyki odpowiadają także organizatorzy placówek terapeutycznych, publicznych i niepublicznych podmiotów leczniczych. Ich rola to także dbałość o to, by udzielane w nich świadczenia były realizowane zgodnie ze standardami dobrej praktyki nt. pomocy osobom uzależnionym jak i zgodnie z zasadami etyki.
Coraz więcej jest także tzw. prywatnych ośrodków terapeutycznych niefinansowanych przez NFZ, gabinetów indywidualnych, gdzie same osoby prowadzące taką działalność odpowiadają a to, czy ich działanie jest kompetentne i etyczne.
Co będzie treścią spotkania w Toruniu?
Konferencja dla psychoterapeutów uzależnień pt. „Etyka i etos w zawodzie psychoterapeuty uzależnień” odbędzie się 12 października tego roku, a jej organizatorem jest Województwo Kujawsko-Pomorskie oraz Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Toruniu.
W związku z zakończeniem prac nad nowym kodeksem etyki psychoterapeuty uzależnień, które zainicjowało Krajowe Centrum Profilaktyki Uzależnień, pragniemy zwrócić uwagę środowiska na ten istotny aspekt naszej pracy. Chcemy poruszyć najważniejsze aspekty etyki, w obszarze deontologii zawodowej ukierunkowanej na dobro człowieka i pozostającej w jego służbie. Celem konferencji będzie skłonienie środowiska psychoterapeutów uzależnień do refleksji teoretycznej, jak i codziennej praktyki nad zagadnieniami etycznymi w kształtującym się zawodzie psychoterapeuty uzależnień jako zawodu zaufania publicznego. Aktywny udział w konferencji i swoje wystąpienia potwierdzili:
- dr hab. Marcin Zdrenka, prof. UMK, który jako filozof odniesie się pracy i postaw terapeutów,
- dr n. hum. Ireneusz Kaczmarczyk, redaktor naczelny czasopisma „Terapia Osób Uzależnionych i ich bliskich”, którego wystąpienie będzie związane z kształtowaniem etosu pracy psychoterapeuty uzależnień,
- dr n. pr. Kamila Kocańda, która przedstawi temat: „ Czy ustawodawca postąpił etycznie wobec psychoterapeutów uzależnień?”
- Rajmund Janowski, członek Rady Superwizorów i zespołu pracującego nad nowym kodeksem etyki,
- Janusz Strzelecki przewodniczący zespołu pracującego nad kodeksem etyki.
Poza wystąpieniami prelegentów planujemy dyskusję panelową z udziałem prelegentów i audytorium.
Co jest celem głównym konferencji?
Zależałoby mi, aby konferencja wzbudziła refleksję nad naszą codzienną pracą psychoterapeutyczną, która często jest niełatwa i nie zawsze przebiega w sprzyjających warunkach.
Może zbyt mało i za rzadko myślimy i mówimy, że o terapii moralnie wartościowej decyduje także kondycja moralna osoby pomagającej. To nasze sumienie, obok wiedzy profesjonalnej, doświadczenia życiowego, rozpoznania sytuacji, pozwalają rozstrzygać zwłaszcza dylematy moralne.
Poza tym myślę, że ważnym nurtem w dyskusji będą także aspekty prawne: Jaką moc prawną ma Kodeks Etyki Terapeuty Uzależnień? Czy skodyfikowane normy etyczne mogą zastępować lub uzupełniać normy prawne, a jeżeli tak ,to kiedy i w jakim zakresie?
Chciałabym zaznaczyć, że konferencja odbędzie się pod honorowym patronatem Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego i Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. Dodam jeszcze że Piotr Jabłoński ma również wziąć w niej udział. Zatem w imieniu organizatorów serdecznie zapraszam do wspólnego spotkania i dyskusji w czasie konferencji.
Dziękuję za rozmowę.
Rozm. J.B.
Konferencja: „Etyka i etos w zawodzie psychoterapeuty uzależnień”
Miejsce: Międzynarodowe Centrum Spotkań Młodzieży,
ul. Łokietka 3, Toruń
sala – V piętro
Data: 12.10.2022 r.
recepcja od godz. 9.30
rozpoczęcie konferencji – godz. 10.00
Zgłoszenia: konferencja@wotuiw.torun.pl
Informacje aktualne – www.wotuiw.torun.pl